Sindh Digital Readers

سندس پورو نالو ڪشنچند تيرٿداس کتري ھو. ”بيوس“ تخلص ھئس. 1885ع ۾ لاڙڪاڻي ۾ جنم ورتائين. ھن سنڌي شعر لاءِ ھڪ نئي واٽ گھڙي. بيوس ھڪ مثالي استاد ھو. ھن ٻارن لاءِ بيحد خوبصورت گيت ۽ نظم لکيا. سندس مزاج ۾ سادگي ۽ نماڻائي ھئي. ڪشنچند بيوس 23 سيپٽمبر 1947ع تي لاڏاڻو ڪري ويو . ڪشنچند بيوس چوي ٿو ته: ڪڙمي جي آس تنهنجي دردن جي ھينئر آھي پڄاڻي ڪڙمي ! تنهنجي سورن جي اچي ويل وھاڻي، ڪڙمي ! اي ڪڙمي! تنهنجا ڏک ھاڻي ختم ٿيڻ وارا آھن ۽ تنهنجي سورن جو به وقت اچي پورو ٿيو آھي . لاڀ ھن ڪار جي تون نيڪ نتيجن مان وٺين، جي رکين چاھ چٽو، سمجھ سياڻو، ڪڙمي ! اي ڪڙمي! جيڪڏھن تون ھن ڪم جي نيڪ نتيجن مان چٽو فائدو حاصل ڪرڻ چاھين ٿو ته تون گھڻو چاھ پنهنجي ڪم سان رک ته توکي سمجھدار سمجھيو ويندو . علم سان پاڻ سڌارڻ تي اگر چاھ رکين، ھوند حالت نه رھي تنهنجي نماڻي ڪڙمي ! اي ڪڙمي! جيڪر تون علم حاصل ڪري پاڻ کي سڌارين ۽ علم سان چاھت رکين ته پوءِ تنهنجي حالت اھڙي نماڻي نه رھي . خاص کيتيءَ سندا اوزار نوان ٿيا ايجاد، ڏيندو ٻج ڀاڻ نئون جام ڪمائي، ياد رک ! اي ڪڙمي! ھيءَ ڳالھ

انگريز ته ڏکڻ ايشيا مان هليو ويو، پر ان جون يادون روايتون ۽ اصول جن کي شايد هو وساري چڪو هجي، مگر اسان اڃان تائين انهن کي سيني تي سجائي ڦري رهيا آهيون، اسان جي ملڪ کي آزاد ٿئي ڪافي عرصو گذري چڪو آهي، مگر اسان اڃا تائين تعليمي ميدان ۾ بنيادي تبديليون ڪري نه سگهيا آهيون. دنيا ۾ تعليمي ميدان ۾ وڏيون تبديليون ٿي رهيون آهن پر اسان جو تعليمي نظام اڃان اتي ئي آهي. برطانيه جي اڳوڻي وزير تعليم مسٽر لارڊ ميڪالي پنهنجي نئين اسڪولي نظام تعليم جو نعرو ائين لڳايو ته: هن تعليم جو مقصد آهي ته نسل هندستاني ۽ ذهن انگلستاني ٿيندو. انهيءَ پروگرام 99 نوانوي سيڪڙو ذهني طرح ماڻهو پيدا ڪيا آهن. اسان وٽ لارڊ ميڪالي جو بڻايل تعليمي نظام هلي رهيو آهي. اسان جي تعليمي نظام جي زوال جا ڪجهه سبب آهن. ڪجهه حقيقتون آهن، جن کي لڪائي نٿو سگهجي. ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته انهن سببن کي ظاهر ڪيون انهن سببن جو جائزو وٺون جيڪي نظام تعليم جي پستيءَ جو باعث آهن. اسان وٽ ٽيليويزن ۽ ريڊيو کان اهو ڪم نه ٿو ورتو وڃي جيڪو ٻين ملڪن ۾ ميڊيا کان تعليم لاءِ ورتو وڃي ٿو. اسان وٽ ريڊيو ٽي وي تي گانا، ڊراما پيش ڪيا

مٹی اور پانی کے اس جہاں میں انسان کو زندگی صرف ایک بار ملتی ہے۔ کچھ لوگ اس زندگی میں صرف اپنے لیئے جیتے ہیں۔ ایسے لوگ صرف مادی چیزوں کو حاصل کرنا زندگی کا مقصد سمجھتے ہیں۔ کچھ لوگ ایسے بھی ہوتے ہیں جو دوسروں کیلئے جیتے ہیں۔ ایسے لوگوں کی زندگی دوسرے لوگوں کے فلاح و بہبود کیلئے وقف ہوتی ہے۔ مولانا تاج محمود امروٹی بھی ایسے عظیم لوگوں میں سے ایک تھے۔ مولانا تاج محمود امروٹی ”دیوانی“ گاﺅں، ضلع خیرپور میں 1276 ھ 1895 ء میں پیدا ہوئے۔ آپ کے والد کا نام سید عبدالقادر عرف بھورل شاہ تھا جو خود بھی ایک عالم اور نیک شخص تھے۔ مولانا امروٹی نے ابتدائی دینی تعلیم اپنے والد سے حاصل کی۔ بعد میں گاﺅں اُلرا کے مولانا محمد قاسم سے قرآن شریف اور مولانا عبدالقادر پنہواری سے علم حاصل کیا۔ کندھ کوٹ اور پنجاب کے مدرسوں سے دینی علوم کی اسناد حاصل کیں۔ بھر چونڈی کے حافظ محمد صدیق سے روحانی فیض حاصل کیا اور ان کو اپنا مرشد بنایا۔ مرشد ہی کے کہنے پر آپ ضلعہ سکھر کے گاﺅں امروٹ میں ہمیشہ کیلئے آکر رہے۔ اس لیے انہیں مولانا امروٹی بھی کہا جاتا ہے۔ مولانا امروٹی نے سماجی برایوں کے خلاف جہاد کیا اور

ڪو وقت هو جو ماڻهو ريڊيو سڻي دل وندرائيندا هئا، پوءِ فونا آيا ماڻهو ڪيسٽ رکي چاٻي ڀريندا هئا ته چندر ۽ جيوڻي جا ڪلام ۽ ڪافيون شروع ٿي وينديون هيون. ڌيري ڌيري دنيا جون حالتون بدلجنديون ويون ۽ اسان وٽ به ٽيليويزن اچي ڪڙڪو ڪيو. ريڊيو وغيره تي آواز ٻڌبا هئا پر ٽيليويزن تي هر شيءِ اسان جي سامهون هئي. چيو وڃي ٿو ته ٽيليويزن ٻارڙن ۽ شاگردن جي پڙهائي لکائيءَ جو ٻيڙو ٻوڙي ڇڏيو آهي ۽ نوجوانن جا ذهن بگاڙي ڇڏيا اٿس. ان ۾ ٽيليويزن جو ڏوهه ڪوبه ڪونهي، بلڪ ٽي وي اسٽيشن رکڻ وارن جو ڏوهه آهي. اهي ڀلا انڊيا جي فلمن واري اسٽيشن رکندا ته پوءِ بقول شاعر: دل آهي ديڳڙو، زبان آهي ڏوئي، جو وجهندي نڪرندو سوئي سو اتي علمي پروگرام شروع ڪونه ٿيندا، بلڪ اهي انڊيا جون فلمون ڏسڻ ۾ اينديون. حقيقت ۾ ٽيليويزن خراب ناهي بلڪ ڏسڻ وارا خراب آهن، ڇو ته اهي هن مان ڪهڙو فائدو وٺڻ چاهين ٿا. آمريڪا جي هڪ ڏاهي ڊاڪٽر مائيڪل جو چوڻ آهي ته: ٻارن لاءِ ٽيليويزن هڪ ڇپيل ڪتاب کان به بهتر آهي. حقيقت به اها آهي ته: ·       ٽيليويزن تان تعليمي پروگرام به اچن ٿا. ·       ٽيليويزن تان اصلاحي پروگرام

پاڪستان جو سڀ کان وڏو ۽ اهم مسئلو پاڻي ۽ ماحول جي آلودگي آهي، ڪجهه اهڙيون صنعتون جن جو پاڻي جي آلودگي ڦهلائڻ ۾ نمايان حصو آهي. ان لاءِ قانون سازي ڪرڻ ۽ سخت قانون بڻائڻ تمام ضروري آهن ته جيئن پاڻي ۾ خطرناڪ صعنتي گندگي کي شامل ڪرڻ کان روڪي سگهجي.   تحفظ ماحوليات اداره جو سڀ کان اهم ۽ پهريون ڪم هي هجڻ گهرجي ته نئين قائم ٿيندڙ صنعتن کي آلودگي کان پاڪ ڪرڻ يا ان ۾ آلودگي جي روڪٿام جو مناسب انتظام هجڻ کي يقيني بڻائين ته جيئن پاڪستان ۾ هوا، پاڻي ۽ ٻين قدرتي جزن کي ماحولياتي آلودگيءَ کان بچايو وڃي. پاڪستان جو مستقبل يعني ايندڙ نسل صحتمند هجي ۽ ملڪ زياده کان زياده ترقي ۽ خوشحاليءَ جي راهه تي هلي سگهي، هي هڪ قومي فرض آهي. انسانن، جانورن، پکين وغيره لاءِ پاڻي جو صاف هئڻ ۽ ماحول جو آلودگيءَ کان پاڪ هئڻ ضروري آهي، ايندڙ سالن ۾ اسان جا اڻ مڪمل پاڻيءَ جي وسيلن جي منصوبن ۽ گندي پاڻيءَ جي نيڪال جي ناقص نظام تي وڌيڪ ڪروڙين ماڻهن جو وزن وڌي ويندو، ايندڙ چند ڏهاڪن ۾ پاڪستان جي آدمشماري ٻيڻي ٿي ويندي، يعني 21 کان 30 ڪروڙ ٿي ويندي. آبادي جي اضافي جي موجوده شرح مطابق اهو تعداد ٻيڻو ٿي

رانديون عوام جي دلچسپي ۽ جسماني صحت جو ذريعو آهن. دنيا م ڪيترن ئي قسمن جون رانديون کيڏيون وڃن ٿيو، پر ڪرڪيٽ راند دنيا جي سڀني مُلڪن ۾ کيڏي وڃي ٿي. اڄڪلهه سڄي دنيا م انهي راند جي ناماچاري آهي. سڄي دنيا جي مُلڪن جي رانديگرن جون ٽوليون پاڻ ۾ مقابلا ڪنديون آهن. انهن دلچسپ ميچن جو اکين ڏٺو احوال ٽيليويزن ۽ ريڊيو تان ڏاڍي شوق ۽ چاهه سان ڏٺو ۽ ٻڌو ويندو آهي. اها راند هر قسم جا ماڻهو پسند ڪن ٿا. هن راند جي شروعات انگلينڊ مان ٿي. اها راند خاص ميدان ۾ کيڏي ويندي آهي. انهي   ميدان جي وچ ۾ هڪ سيمينٽ جو فرش ٻڌل هوندو آهي. جنهن کي (پچ) چوندا آهن. هن راند ۾ يارهن يارهن رانديگرن جون ٻه ٽوليون (ٽيمون) ٿينديون آهن ۽ هرهڪ ٽيم پنهنجو اڳواڻ چونڊيندي آهي. جنهن کي ڪئپٽن يا ڪپتان چئبو آهي. راند شروع ڪرڻ کان اڳ ۾ ٽيمن جا ڪپتان فيصلو ڪندا آهن ته ڪهڙي ٽيم بيٽنگ ڪري ۽ ڪهڙي ٽيم فيلڊنگ ڪري. انهي لاءِ راند شروع ڪرڻ کان اڳ ٻنهي ٽيمن جا ڪپتان هڪ سڪو اڇلائي پکو وجهندا آهن. پوءِ پُکي ۾ جنهن ٽيم کٽيو انهي کي اهو حق حاصل هوندو آهي ته اها پهريان کيڏي يا پوءِ. ڪرڪيٽ جي ميدان ۾ آمهون سامهون ٻن طرفن

مولانا عبيدالله سنڌي 10 مارچ 1872ع ۾ پنجاب جي ضلعي سيالڪوٽ ۾ هڪ سک گهراڻي ۾ پيدا ٿيو، سندس ڄمڻ کان ترت پوءِ سندس والد وفات ڪري ويو، جنهن ڪري سندس پرورش سندس والده ڪئي. هن جڏهن هوش سنڀاليو ته سندس مامي کيس ڄام پور (ضلعي ڊيره غازي خان) ۾ هڪ اسڪول ۾ داخل ڪرايو. اها صوفين ۽ اوليائن جي سرزمين آهي. ۽ هر هنڌ انهن جو ذڪر عام آهي. اهي ماحول ۾ هن ڏهه ٻارهن سال گذاريا. هيءُ سک ڇوڪرو، مسلمانن سان به اٿڻ ويهڻ لگو. هن محسوس ڪيو، ته جن شين کي هو صحيح سمجهي ٿو. سي اسلام ۾ آهن. اهو سندس پنهنجو مشاهدو هو، هن کي ڪنهن مولويءَ کيس دليلن سان قائل نه ڪيو هو. هن ڏٺو، ته مسلمانن جو هڪ خدا جو تصور، سکن کان مٿاهون آهي. هن معصوم ڇوڪري جي دل ۾ خيال اڀرندا رهيا، ۽ هو سوچيندو رهيو ۽ غور ڪندو رهيو. انهيءَ حالت ۾ سڄي سڄي رات سوچيندو هو. هڪ ڏينهن هو ماٺ ڪري گهران نڪتو ۽ اچي سنڌ ۾ داخل ٿيو، ۽ هتي هڪ بزرگ جي هٿ تي اسلام قبول ڪيائين، ۽ پاڻ کي سنڌي سڏائڻ لڳو. ان کان پوءِ هن پنهنجي مرشد وٽان تصوف ۽ طريقت جون شروعاتي منزلون طئي ڪيون. هو 25 سالن جي عمر ۾ سنڌ مان ديني تعليم لاءِ ديوبند ويو، جتي هن مولانا

ورق اول : میری زندگی کئی لحاظ سے ایک قسم کے پُل جیسی ہے جو زمانے کے مختلف ادوار کے اوپر بنا ہے۔ اگر میری زندگی کو مغربی نقطہ نگاہ سے دیکھا جائے تو میں ملکہ وکٹوریہ کے زمانے کی مکمل زندگی بسر کر چکا ہوں اور اس وقت بھی اسی طرح کی زندگی موجودہ ملکہ ایلزبیتھ کے دور میں گذار رہا ہوں۔ میں جوانی کے وقت شھزادی وکٹوریہ کے ساتھ ایک ڈنر پارٹی میں بیٹھا تھا۔ حال ہی میں ملکہ ایلز بیتھ ثانی کی چائے نوشی کی ایک تقریب میں شریک تھا اور جب تک تقریب ختم نہیں ہوئی تب تک میں شھزادی کے ساتھ گفتگو کرتا رہا۔ میری جوانی کے دور میں اسٹیم پر چلنے والا انجن ابتدائی اور تجرباتی مراحل میں تھا اور موٹر گاڑی کا ذکر کرنے والے کا لوگ مذاق اڑاتے تھے اور اسے پاگل کہتے تھے۔ ابھی تو ہم آواز سے تیز چلنے والے ہوائی جہاز کو معمولی بات سمجھتے ہیں۔  آج کل ایک سیارہ سے دوسرے سیارہ کی طرف سفر کرنے کیلئے سنجیدگی سے غور و حوض کیا جا رہا ہے۔ مگر میں جوان ہوچکا تھا اس وقت لوگ ہوا میں اڑنے کی کوشش کو ذہن میں بھی نہیں لاتے تھے۔ ایک دور تھا جب لارڈ کیلون دنیا کا سب سے بڑا سائنسدان مانا جاتا تھا، جس نے مجھے نہایت سن