Sindh Digital Readers

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان جي هڪ روزي ڇڏڻ جو نقصان ناقابل تلافي آهي ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم   مَنۡ اَفۡطَرَ   یَوۡمًا مِنۡ رَمَضَانَ مِنۡ غَیۡرِ رُخۡصَۃٍ وَلاَ مَرَضٍ لَمۡ یَقۡضَ عَنۡہُ صَوۡمَ الدَّھۡرِ کُلَّہٗ وَاِنۡ صَامَہٗ رواہ احمد۔ (مشکواۃ المصابیح کتاب الصوم باب تنزیۃ الصوم الفعل الثانی ج 1 ص 177۔ بخاری شریف باب اذا جامع فی رمضان وغیرہ ج 1 ص 259۔ مسند احمد بن حنبل ج 2 ص 386۔ 442۔ 458۔ 470۔ سنن ابہ داؤد کتاب الصوم باب 39 ) ”حضرت ابو هريرة رضھ کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزو بيمثل عبادت آهي ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنَ اَبِیۡ اُمَامَۃَ قَالَ قُلۡتُ یَا رَسُوۡلِ اللہ صلی اللہ علیہ وسلم مُرۡنِیۡ بِاَمۡرٍ یَنَفَعُنِیَ اللہُ بِہ قالَ عَلَیۡکَ بِالصَّوۡمِ فَاِنَّہٗ لاَمِثۡلَ لَہٗ۔ (نساءی شریف ج 2 ص 165 و 166۔ مسند احمد بن حنبل ج 5 ص 249۔ صحیح ابن حبان ص 929۔ 930) ”حضرت ابو امامھ ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان شريف ۾ پاڻ ڪريم ﷺ جن جي سخاوت ۾ واڌارو ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنۡ اِبۡنِ عَبَّاس رضھ قَالَ کَانَ رَسُوۡلُ اللہ صلی اللہ علیہ وسلم اَجۡوَدَ الناسِ بِالۡخَیۡرِ وَکَانَ اَجۡوَدُ مَا یَکُوۡنُ فِیۡ رَمَضَانَ کَانَ جِبۡرَءِیۡلُ یَلۡقَاہُ کُلَّ لَیۡلَۃٍ فِی رَمَضَانَ یَعۡرِضُ عَلَیۡہِ النَّبِیُ صلی اللہ علیہ وسلم آلۡقُرۡآنَ فَاِذَا لَقِیَہٗ جِبۡرَءیۡلُ کَانَ اَجۡوَدُ بِالۡخَیۡرِ مِنَ الرِّیۡحِ الۡمُرۡسَلَۃِ۔ (بخاری شریف کتاب الصوم باب اجود ماکان النبی ؐ   یکون فی رمضان ج 1 ص 255۔ مشکواۃ المصابیح کتاب الصوم باب الاعتکاف الفصل الاول ج 1 ص 183) ”حضرت ابن عباس ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزي جو اجر شايانِ شانِ خداوندي عطا ٿيندو ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم کُلُّ عَمَلِ ابۡنِ اٰدَمَ یُضَاعَفُ الۡحَسَنَۃُ بِعَشۡرِ اَمۡثَالِھَا سَبۡعُمِاَءَۃِ ضِعۡفٍ قَالَ اللہُ تَعَالیٰ اِلاَّ الصَّوۡمُ فَاِنَّہٗ لِیۡ وَاَنَا اَجۡزِیۡ بِہٖ یَدَعُ شَھۡوَتَہٗ وَطَعَامَہٗ مِنۡ اَجَلِیۡ لِلصَّاءِمِ فَرۡحَتَانِ فَرۡحَۃٌ عِنۡدَ فِطۡرِہٖ وَفَرۡحَۃٌ عِنۡدَ بقَاءِ رَبِّہٖ وَلَخَلُوۡفُ فِمِ الصَّاءِمِ اَطَیَبُ عِنۡدَ اللہِ مِنۡ رِیۡح، الۡمِسُکِ وَالصِّیَامُ جُنَّۃٌ وِ اِذَا کَانَ یَوۡمُ صَوۡمِ اَحَدِکُمۡ فَلاَ یَرۡفَثُ وَلاَ یَصۡخَبۡ فَاِنۡ سَبَّاہُ اَحَدٌ اَوۡ قَاتَلَہٗ فَلۡیَقُلۡ اِنِّیۡ اِمۡرُءٌ صَاءِمٌ۔ (بخاری شریف کتاب الصوم باب ھل یقول انی صاءم اذا شُتِمَ ج 1 ص 255۔ مسلم شریف کتاب الصوم باب فضل الصیام ج 1 ص 363۔ سنن ابن ماجۃ کتاب الصیام باب ماجاء فی فضل الصیام ص 119) ”حضرت ابو هريرة ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان شريف جي اچڻ تي جنت جو سينگار ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنۡ اِبۡنِ عُمَرَ رضہ ؓ اَنَّ النَّبِیَّ صلی اللہ علیہ وسلم قَالَ اِنَّ الۡجَنَّۃَ تُزَحۡرَفُ لِرَمَضَانَ مِنۡ رَأَسِ الۡحَوۡلٍ قَالَ فَاِذَا کَانَ اَوَّلُ یَوۡمٍ مِنۡ رَمۡضۡانَ ھَبَّتۡ رِیۡحٌ تَحۡتَ الۡعَرۡشِ مِنۡ وَرَقِ الۡجَنَّۃِ عَلٰی الۡحُوۡرِ الۡعِیۡنِ فَیَقُوۡلُ یاَ رَبِّ اجۡعَلۡ لَنَا مِنۡ عِبَادِکَ اَزۡوَاجًا تَقَرُّبِھِمۡ اَعۡیُنُنَا وَتَقَرَّ اَعۡیُنُھُمۡ بِنَا ۔ رواھ البیھقی فی شعب الایمان ۔ (مشکواۃ المصابیح کتاب الصوم الفصل الثالث ج 1 ص 174 ( ”حضرت ابن عمر ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان شريف جي آمد تي پاڻ ڪريم ﷺ جن جو هڪ عظيم خطبو ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنْ سَلۡمَانَ الۡفَارِسِی رضہ ؓ قَالَ خَطَبَنَا رَسُوۡلُ اللہ صلی اللہ علیہ وسلم فِیۡ آخِرِ یَوۡمٍ مِّنۡ شُعۡبَانَ فَقَالَ یٰاَیُّھَا النَّاسُ قَدۡ اَظَلَّکُمۡ شَھۡرٌ   عَظَیۡمٌ شَھۡرٌ مُبَارَکٌ فِیۡہِ لَیۡلَۃٌ خَیۡرٌ مِنۡ اَلۡفِ شَھۡرٍ جَعَلَ اللہُ صِیَامَہٗ فَرِیۡضَۃً وَقِیَامَ لَیۡلِہٖ تَطَوُّعًا مَنۡ تَقَرَّبَ فِیۡہِ بِخۡصلَۃٍ مِنَ الۡخَیۡرِ کَانَ کَمَنۡ اَدَّیٰ فَرِیۡضَۃً فِیۡمَا سِوَاہُ وَھُوَ شَھۡرُ الصَّبۡرِ وَالصَّبۡرُ ثَوَابُہٗ اَلۡجَنَّۃُ وَشَھۡرُ الۡمُوَاساۃِ وَ شَھۡرٌ یُزَادُ فِیۡہِ رِزۡقُ الۡمُؤمِنِ مَنۡ فَطَّرَفِیۡہِ صَاءِماً کَانَ لَہٗ مَغَفِرَۃٌ لِذُنُوۡبِہٖ وَعِتۡقُ رَقۡبَتہٖ مِنۡ النَّارِ وَکَانَ لَہٗ مِثۡلُ اَجۡرِہٖ مِنۡ غَیۡرِ اَنۡ یُنقَصَ مِنۡ اَجۡرِہٖ شَیءٌ قُلۡنَا یَارَسُوۡلَ اللہ صلی اللھ علیہ وسلم لَیۡسَ کُلُّنَا یَجِدُ مَا یُفَطِّرُ بِہٖ الصَّاءِمَ فَقَالَ رَسُوۡلُ اللھ صلی اللہ علیہ وسلم یُعۡط

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان جا روزا ۽ تراويح باعث مغفرت آهن ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَنْ قَامَ رَمَضَانَ۔ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ‏۔ (بخاری شریف کتاب الصوم باب من صام رمضان ایماناً واحستساباً الخ ج 1 ص 211۔ سنن ابن ماجۃ کتاب الصیام باب ماجاء فی فضل شھر رمضان ص 119 ) ”حضرت ابو هريره ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- جنت ۾ روزيدارن جي لاءِ هڪ خاص دروازو ------- ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَن سَھۡلِ بۡنِ سَعۡدٍ قَالَ إِنَّ فِي الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالُ لَهُ الرَّيَّانُ، يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ يُقَالُ أَيْنَ الصَّائِمُونَ فَيَقُومُونَ، لاَ يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ، فَإِذَا دَخَلُوا أُغْلِقَ، فَلَمْ يَدْخُلْ مِنْهُ أَحَدٌ۔ (بخاری شریف کتاب الصوم باب الریان للصاءمین ج 1 ص 254۔ مسلم شریف کتاب الصوم ج 1 ص 317۔ سنن ابن ماجۃ کتاب الصیام باب ماجاء فی فضل الصیام ص 119 ) ”حضرت سهل بن سعد الساعدي ؓ   کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- رمضان شريف ۾ شيطان قيد ڪيا ويندا آهن ------- (1)   ارشاد نبوي ﷺ آهي : عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ إِذَا كَانَ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ صُفِّدَتِ الشَّيَاطِينُ وَمَرَدَةُ الْجِنِّ وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ فَلَمْ يُفْتَحْ مِنْهَا بَابٌ. وَفُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ فَلَمْ يُغْلَقْ مِنْهَا بَابٌ وَيُنَادِي مُنَادٍ يَا بَاغِيَ الْخَيْرِ أَقْبِلْ وَيَا بَاغِيَ الشَّرِّ أَقْصِرْ وَلِلَّهِ عُتَقَاءُ مِنَ النَّارِ وَذَلِكَ كُلَّ لَيْلَةٍ ‏ ۔ (ترمذی شریف ابواب الصوم باب ماجاء فی فضل شھر رمضان ج   1 ص 86 ( ” حضرت ابو هريرة رضي الله عنھ کان روايت آهي ته 

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزي جا طبي ۽ ميڊيڪلي فائدا روزا ڊاڪٽرن ۽ دانشورن جي نظر ۾ ------- روزو اسلام جو هڪ بنيادي رڪن آهي. قرآن و حديث ۾ ان جي باري ۾ واضح ۽ صاف احڪامات موجود آهن ۽ ان جي فضيلت ۽ اهميت کي گهڻين حديثن ۾ بيان ڪيو ويو آهي. ۽ هن دور ۾ ته مغرب جا متعصب ڊاڪٽر ۽ دانشور به روزي جي اهميت ۽ افاديت جي اقرار ڪرڻ تي مجبور آهن انهن مان چند ڊاڪٽرن ۽ دانشورن جي خيالات کي ذڪر ڪجي ٿو .

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزي جا مقاصد ۽ فائدا ------- پاڻ ڪريم ﷺ جن کي ڪائي به تعليم رباني صرف حڪم جي طور تي نه ڏني وئي آهي، بلڪه حڪمتن ۽ مصلحتن سان ڀرپور آهي انهيءَ تعليم جي فرائض جي عمارت روحاني، اخلاقي، اجتماعي ۽ مادي فائدن ۽ منافع جي ستونن ۽ ٿنڀن تي قائم آهي ۽ انهن مصلحتن ۽ منافع جي اصولن ۽ جوهرن کي خود سرور ڪائنات جن الهامي صحيفي ۾ ظاهر ڪيو ۽ ٻڌايو آهي، چنانچه روزن جا اغراض ۽ مقاصد هنن ٽن فقرن ۽ جملن ۾ بيان ڪيا ويا آهن .

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- اسلام روزي ۾ هي اصلاحات فرمايون ------- اسلام روزي جي سختين ۽ تڪليفن کي جنهن حد تائين گهٽ ڪيو ۽ ان ۾ جيڪي سهولتون ۽ آسانيون پيدا ڪيون انهن مان چند کي ذڪر ڪجي ٿو . (1)    اسلام کان اڳ جيڪي به آسماني ۽ غير الهامي مذهب هئا انهن مان اڪثر مذهبن ۾ روزا صرف خاص جماعت ۽

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزي جو فلسفو ------- هيءَ هڪ حقيقت آهي ته انسان اشرف المخلوقات آهي ان جي رفعت ۽ عظمت ۽ ان جي اقتدار جي اڳيان تمام ڪائنات جو ڪنڌ جهڪيل آهي ليڪن اها ڳالهه گهٽ ئي ماڻهو سمجهن ٿا ته انسان جي ان شرف ۽ اعزاز و عظمت جو معيار ۽ سبب ڇا آهي؟ انسان جو اعزاز ۽ شرف هن ڳالهه ۾ آهي ته اهو سرڪش نفس کي قابو ۾ آڻي ۽ پنهنجي خواهشات تي غالب اچي ڪري فرائض عبديت کي ادا ڪري ۽ پنهنجي تخليق جي منشا کي پورو ڪري ۽

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- اسلام ۾ روزا ڪڏهن فرض ٿيا؟ ------- پاڻ ڪريم ﷺ جن نبوت ملڻ کان پوءِ تيرهن سالن تائين مڪي شريف ۾ ماڻهن کي الله پاڪ جو حڪم ٻڌائيندا ۽ تبليغ ڪندا رهيا ۽ گهڻي عرصي تائين ايمان آڻڻ کان سواءِ ۽ بت پرستيءَ کي ڇڏڻ کان سواءِ ڪوئي ٻيو حڪم نه هيو، پوءِ آهستي آهستي الله پاڪ جي طرفان احڪام اچڻ شروع ٿيا.

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزن جي مذهبي تاريخ ------- قرآن ڪريم انهيءَ ڳالهه جي صراحت فرمائي آهي ته روزو اسلام سان مخصوص نه آهي  بلڪه اسلام کان اڳ به تمام مذاهب جي مجموعي احاڪامات جو هڪ جزء رهيو آهي، جاهل عرب جو اُمّي پيغمبر جيڪو بقول مخالفين جي دنيا جي تاريخ کان واقف نه هيو. اهو دعويٰ ڪري ٿو ته دنيا جي تمام مذاهب ۾ روزو فرض عبادت رهيو آهي،

احڪامِ روزه مؤلف حضرت مولانا مفتي نعيم الله هاليجوي غفرله -------- روزو   قرآن ڪريم جي روشنيءَ ۾ ------- ارشاد باري تعاليٰ آهي: یٰا أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿١٨٣﴾ أَيَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿١٨٤﴾ (سورۃ البقرۃ الجزء   2 رقم الآیۃ 183-184 ) ”اي ايمان وار توهان تي روزا فرض ڪيا ويا آهن جهڙيءَ طرح توهان کان پهرين (امتن جي) ماڻهن تي فرض ڪيا ويا هئا،