ڪنگڊمس جي رابرٽ ايڇ وٽيڪر (Robert H Whittaker)

ٻن ڪنگڊمس کي ڪھڙي سبب پنجن ڪنگڊمس ۾ تبديل ڪيو ويو؟

اڳ ۾ جاندارن کي صرف ٻن ڪنگڊمس يعني پلانٽ ڪنگڊم (Plant kingdom) يا ٻوٽن جي دنيا ۽ ائنيمل ڪنگڊم (Animal kingdom)  يا جانورن جي دنيا ۾ ورھايو ويو ھو. جنھن جو بنياد سيل وال ۽ ڪلوروفل جي ھئڻ ۽ نه ھئڻ تي رکيو ويو ھو پرڪيترائي جاندار ٻوٽن ۽ جانورن جي اھڙي ورھاست ۾ ٺھڪي نه پئي آيا تنھنڪري ٻن ڪنگڊمس جي جاءِ تي پنج ڪنگڊمس تجويز ڪيا ويا.

پنجن ڪنگڊمس جي رابرٽ ايڇ وٽيڪر (Robert H Whittaker)  وارو نظام

وڏي تعدا ۾ جاندارن جي ٻوٽن ۽ جانورن سان ٺھڪي نه اچڻ سبب رابرٽ ايڇ وٽيڪر (Robert H Whittaker) ٻن ڪنگڊمس جي نظام ۾ تبديلي ضروري سمجھي ۽ پنجن ڪنگڊمس وارو پنھنجو نظام ڏنو.

وٽيڪر جي ڏنل پنجن ڪنگڊمس جو مختصر احوال ھن ريت آھي.

(1)           ڪنگڊم مونيرا (Kingdom Monera)

ھن ۾ مختلف طريقن سان کاڌو حاصل ڪندڙ پروڪيريوٽس شامل آھن.

(2)           ڪنگڊم پروٽسٽا (Kingdom Protista)

ان ۾ ھڪ گھرڙيائي يوڪيريوٽس جيڪي مختلف طريقن سان کاڌو حاصل ڪن شامل آھن.

(3)           ڪنگڊم فنجائي (Kingdom fungi)

ھن ۾ گھڻ گھرڙيائي يوڪيريوٽس جيڪي گھڻ غذائي طريقي سان کاڌو حاصل ڪري سگھن شامل آھن.

(4)           ڪنگڊم پلانٽي  (Kingdom Plantae)

ھن ۾ روشنائي ترڪيب (Photosynthesis) جي ڪري کاڌو حاصل ڪندڙ گھڻ گھرڙيائي يوڪيريوٽس شامل آھن.

(5)           ڪنگڊم ائنيميليا  (Kingdom Animalia)

ھن ۾ گھڻ گھرڙيائي يوڪيريوٽس جيڪي ھاضمي سان گھڻ غذائي طريقن تي پلجن ٿا شامل آھن.

ڪنگڊمس جو نئون نظام

ڪنگڊمس جو نئون نظام 1989ع  ۾ آمريڪي حياتيات جي ماھرن مارگلس(Margulis)  ۽ شوارٽز  (Schwartz)متعارف ڪرايو. وٽيڪر واري ڪنگڊمس جي نظام ۾ تبديليون ڪري ھي نظام ٺاھيو ويو.

جنھن مطابق ڪنگڊمس ھي آھن:

(1)           ڪنگڊم پروڪيريوٽي (Kingdom prokaryotae)

ھن ۾ سڀئي پروڪيريوٽس اچي وڃن ٿا. مثلاً بئڪٽيريا ۽ سائنو بئڪٽيريا

(2)           ڪنگڊم پروٽاڪسٽا (Kingdom protoctista)

ھن ۾ اھي سڀ يوڪيريوٽڪ جاندار اچي وڃن ٿا جيڪي نه جانور، نه ٻوٽا ۽ نه ئي فنجائي آھن. مثلاً يوگلينا، پئراميشيم، ڪلئميڊوموناس، خمير وغيرھ.

(3)           ڪنگڊم فنجائي (Kingdom fungi)

ھن ۾ بغير ڪلوروفل گھڻ گھرڙيائي جاندار اچي وڃن ٿا. جن ۾ سيل وال ۽ سينو سائٽڪ مادو مائيسيلم (Mycelium)ھوندو آھي مثلاً اگيريڪس (کنڀي) وغيرھ.

(4)           ڪنگڊم پلانٽي (Kingdom plantae)

ھن ۾ ڪلوروفل وارا گھڻ گھرڙيائي يوڪيريوٽڪ جاندار شامل آھن. جن ۾ جيوگھرڙي جي ٻاھران سيليولوز جي ڀت ۽ ڳڀيل آنو زائگوٽ ٿئي ٿو جن مان ايمبريو يا سلو نڪري ٿو. مثلاً صوف، سورج مکي.

رابرٽ ايڇ وٽيڪر (Robert H Whittaker) جي ڪنگڊمس ۾ تبديلي ڇو ڪئي وئي ؟

وٽيڪر جي خيال کي تمام گھڻي مڃتا ملي ھئي پر انھيءَ نظام ۾ ٻه مسئلا رھجي ويا ھئا اھي ھيءُ ھئا ته سڀني ھڪ گھرڙيائي جاندارن کي ڪنگڊم پروٽسٽا (Kingdom protista)  ۾ شمار ڪيو ويو ھو. جڏھن ته ھنن کان اڳ ۾ اھي جانور (پروٽوزوئنس) ۽ ھڪ گھرڙيائي الجي کي ٻوٽن ۾ شمار ڪيو ويو ھو. ٻيو مسئلو اھو درپيش آيو ته الجيءَ کي ٻن ڪنگڊمس يعني پروٽسٽا ۽ پلانٽي ڪنگڊم ۾ رکڻو پيو.

انھن مسئلن  مارگلس ۽ شوارٽز کي موقعو فراھم ڪيو ته ھو وٽيڪر واري ڏنل ڪنگڊمس واري نظام ۾ ردو بدل آڻين تنھنڪري تبديلي ڪئي وئي.

Back to Index